زیگورات چغازنبیل
استان خوزستان به دلیل داشتن تاریخی کهن و تمدنی چندین ساله آثار باستانی زیادی را در خود جای داده یکی از این آثار که در مسیر شوشتر و شوش قرار گرفته زیگورات چغازنبیل است . این سازه که در واقع یک بنای مذهبی متعلق به دوره ایلامیان باستان است به عقیده بسیاری از باستان شناسان و تاریخ نگاران اولین بنای مذهبی ایران می‌باشد . زیگورات چغازنبیل در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده و یکی از مهمترین جاذبه‌های باستانی ایران محسوب می‌شود . در واقع این بنا عبادتگاهی باستانی است که اونتاش گال پادشاه بزرگ ایلام باستان به منظور ستایش ایزد اینشوشیناک الهه نگهبان شهر باستانی شوش آن را ساخت . در ادامه با این مطلب از مجله گردشگری بلیط اینجا همراه باشید تا شما را با یکی دیگر از مهمترین جاذبه‌های گردشگری ایران در استان خوزستان بیشتر آشنا کنیم .
چغازنبیل کجاست؟
همانطور که در مقدمه اشاره کردیم زیگورات چغازنبیل در استان خوزستان قرار گرفته و از جاهای دیدنی شوش محسوب می‌شود . فاصله این معبد با شهر شوش ۴۵ کیلومتر و با شوشتر ۲۵ کیلومتر می‌باشد . برای رفتن به این سازه تاریخی و بازدید از آن باید از جاده شوش به اهواز و یا جاده شوشتر به هفت تپه مسیرتان را به سمت چغازنبیل پیدا کنید .
تاریخچه کشف چغازنبیل
تاریخچه کشف این سازه باستانی خود به تنهایی ماجرای جالبی دارد . در سال ۱۸۹۰ میلادی زمین شناسی به نام ژاک دو مورگان که شهرت بالایی هم دارد اعلام می‌کند در ناحیه چغازنبیل معادن نفت بسیاری پنهان شده . ۵۰ سال بعد از این ادعا وقتی که مهندسان نفت در حال اکتشاف بودند آجری را پیدا می‌کنند که نوشته‌هایی روی آن حکاکی شده . آنها آجر را برای تحقیقات به باستان شناسان می‌سپارند و ماجرای کشف چغازنبیل از همین جا آغاز می‌شود .
این بنای تاریخی چندین دهه به شکل زنبیلی برعکس در زیر خاک پنهان مانده بود . اما زمان پهلوی دوم به دست رومن گیرشمن فرانسوی خاکبرداری شد . در این خاکبرداری اطلاعاتی به دست آمد دانش دنیا را درباره پیشینه باستانی ایران کامل کرد . متاسفانه با گذشت نیم قرن زیگورات به دلیل عوامل طبیعی آسیب‌های زیادی دید و دچار فرسایش شدید شد . با کشف چغازنبیل آثار باستانی بسیار دیگر نیز کشف شد . در واقع این سازه بخشی از مجموعه‌های باستانی تمدن‌های اولیه در دوران انقلاب کشاورزی و تمدن‌های میان رودانی بوده است .
معنای واژه زیگورات و چغازنبیل چیست؟
شاید نام این سازه برای شما هم کمی عجیب به نظر برسد . بنابراین بهتر است به سراغ معنای آن برویم . زیگورات واژه سومری است که از واژه زقوره گرفته شده . زقوره به معنی قله کوه و مکان مرتفع است و نمونه آن در عبادتگاه‌های سومریان بسیار دیده می‌شود . زیگورات‌ها که معماری مذهبی و آیینی داشته‌اند ساختاری برج مانند داشته و در واقع به صورت طبقه طبقه طراحی می‌شدند تا طبق عقاید مذهبی شان انسان را به خدایان نزدیک‌تر کنند .اما چغازنبیل به معنی تپه زنبیلی است که از دو واژه چغا و زنبیل تشکیل شده . به طور کلی باید بگوییم که محلی‌ها به تپه‌هایی که شکلی غیر طبیعی داشتند چغا می‌گفتند و زنبیل هم که به معنی سبد است . از آنجایی که این بنا شبیه یک سبد برعکس بوده چغازنبیل بهترین نامی بود که به ذهن مردم و سازندگان این بنا در آن زمان رسید .
معماری زیگورات چغازنبیل
زیگورات چغازنبیل بخشی از یک مجموعه باشکوه است که در شهر دوراونتاش ساخته شده بود . این معبد ۱۰۰۰ متر طول و ۱۳۰۰ متر عرض داشته و از ۳ حصار تو در تو تشکیل شده است . حصار اول معبد اصلی یا همان زیگورات را در خود جای داده . در حصار دوم کاخ‌ها و معابد کوچک ساخته شده است و حصار سوم هم محل تصفیه خانه ، کاخ‌ها و آرامگاه‌های زیرزمینی سلطنتی بوده است . این سازه به طور کلی از خشت خام و آجرهای خشت پخته شده ساخته شده و در حال حاضر حدود ۲۵ متر ارتفاع دارد . اما بر اساس اطلاعات به دست آمده گویا قبل از فرسایش و هجوم آشوری‌ها ارتفاع آن دو برابر این بوده و ۵ طبقه نیز داشته است .
داخل همه طبقات زیگورات از خشت پر شده و تنها طبقات اول و پنجم فضای توخالی و اتاق مانند دارند . برخی از آجرها لعابکاری شده هستند و تزییناتی مانند گل میخ هم در آنها به چشم می‌خورد که می‌توان لقب کهن‌ترین کاشی‌های دنیا را به آنها داد . یک نکته جالب در مورد زیگورات چغازنبیل وجود ناودان در این سازه است تا آب باران آسیبی به آن وارد نکند . به این صورت که هر یک از دیوارهای طبقه اول ۴ ناودان داشته و یک ناودان هم آب‌های پلکان و درها را خارج می‌کرده . در شمال غرب و جنوب غرب زیگورات سکوهایی به شکل دایره‌ای به چشم می‌خورد که بر اساس نظر برخی محل پیشگویی و ستاره شناسی ، ساعت خورشیدی و یا قربانگاه در آن روزگاران بوده .
کتیبه های چغازنبیل
همانطور که گفتیم عامل اصلی کشف و شناخته شدن زیگورات چغازنبیل آجر نوشته‌ها و کتیبه‌های آن بوده است . این کتیبه‌ها علاوه بر این سازه اطلاعات بسیار زیادی در زمینه معماری دنیای ایران باستان به تاریخ نگاران و باستان شناسان داده است . دور تا دور زیگورات چغازنبیل را حلقه‌ای از هزاران کتیبه در برگرفته . کتیبه‌ها همگی به خط و زبان ایلامی هستند و روی آنها اطلاعاتی در مورد دلایل ساخت زیگورات ، مصالح و تزیینات به کار رفته در آن ، نام سازنده و … هک شده است .
محققان تاکنون توانسته اند حدود ۶۵۰۰ قطعه از این آجرها را خوانده و ترجمه کنند . وجود نام اونتاش گال روی تمامی این آجرها نشان از شهرت و محبوبیت او و تصدیق این ادعا که سازه به دستور این فرد ساخته شده می‌باشد . یکی از این کتیبه‌ها نوشته‌ای دارد با این ترجمان : ( من زیگورات شوش را از آجرهایی با سنگ لاجورد لعاب شده بود شکستم . معابد ایلام را با خاک یکسان کردم و شوش را به ویرانه‌ای بدل ساختم . به دست من ندای انسانی و فریاد شادی از آنجا رخت بربست . )
جاهای دیدنی اطراف چغازنبیل
در نزدیکی زیگورات چغازنبیل جاذبه‌های گردشگری بسیاری وجود دارد که می‌توانید در سفرتان به استان خوزستان و شهرستان شوش از آنها نیز دیدن کنید . در ادامه تعدادی از این جاهای دیدنی را معرفی خواهیم کرد .
رودخانه دز
رودخانه دز یکی از بکرترین و زیباترین جاذبه‌های طبیعی این منطقه است که کوهستان‌هایی سرسبز و با صفا دور تا دور آن را احاطه کرده . شهرت و محبوبیت این رودخانه و امکان انجام تفریحاتی مانند شنا ، قایقرانی ، پیک نیک ، طبیعتگردی و … در اطراف آن باعث شده امکاناتی مانند هتل‌ها ، اقامتگاه‌ها ، رستوران‌ها و فروشگاه‌ها نیز در آنجا مهیا شود .
معبد دانیال شوش
دانیال نبی یکی از شناخته شده‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان شوش است که با داشتن معماری خاص و کهن بازمانده از دوران هخامنشی بازدیدکنندگان زیادی را به خود جذب می‌کند . در این معبد ستون‌ها و نقش برجسته‌ها بسیاری به چشم می‌خورد که شما را با عمق تاریخی و فرهنگی این مکان آشنا می‌کند .
سازه‌های آبی شوشتر
یکی از شگفت انگیزترین آثار باستانی ایران سازه‌های آبی شوشتر است که شاهکاری کم نظیر از هنر و معماری تاریخی کشور به شمار می‌رود . این سازه با ذکاوت گذشتگان برای مدیریت آب و حفظ منابع آبی با هنر و مهارت تمام ساخته و امروزه به یکی از آثار باستانی دیدنی تبدیل شده است .
ما در مطلب جاذبه‌های گردشگری شوشتر در مجله گردشگری بلیط اینجا به طور مفصل به بررسی جاهای دیدنی این شهر از جمله سازه‌های آبی آن پرداخته‌ایم .